Thành công chung của quốc gia có sự đóng góp rất lớn của công tác đối ngoại, trong đó có ngoại giao văn hóa - một trụ cột quan trọng của nền ngoại giao Việt Nam

Năm 2020 vừa qua có nhiều khó khăn bất ngờ xuất hiện, ảnh hưởng nặng nề đến toàn thế giới. Chủ nghĩa bảo hộ và chủ nghĩa dân túy cực đoan có điều kiện thuận lợi để phát triển khi các quốc gia có xu hướng thu mình lại, để dành nguồn lực đối phó với những thách thức đến từ đại dịch Covid-19, sự suy thoái kinh tế, cạnh tranh nước lớn và các mối đe dọa đến từ an ninh phi truyền thống…

Trong môi trường quốc tế và khu vực có nhiều thách thức như vậy nhưng Việt Nam vẫn đạt được nhiều kết quả quan trọng trên mọi lĩnh vực an ninh, kinh tế, chính trị và đối ngoại. Như Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhận định, năm 2020 dù gặp muôn vàn khó khăn nhưng vẫn “được xem là một năm thành công hơn năm 2019 và là năm đại thắng trong vòng 5 năm vừa qua”.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước cũng đã nhiều lần khẳng định: “Việt Nam ta chưa bao giờ có được cơ đồ, vị thế, tiềm lực và uy tín như hiện tại”.

Đảm nhiệm tốt những trọng trách kép

Cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín của đất nước tăng lên đầu tiên phải kể đến nhiều thành tựu về phát triển kinh tế, ổn định chính trị và cải thiện đời sống của nhân dân. Bên cạnh đó là công tác thực hiện nhất quán, thành công các đường lối nhằm đa dạng hóa, đa phương hóa trong các mối quan hệ đối ngoại; chủ động và tích cực hội nhập với quốc tế; là bạn, đối tác tin cậy và là một thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.

Bạn bè quốc tế đánh giá rất cao việc Việt Nam đã đảm đương tốt trách nhiệm kép với đồng thời hai vai trò là Chủ tịch luân phiên khu vực ASEAN 2020 và ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ kép là vừa phòng chống dịch Covid-19 vừa phát triển kinh tế.

Nhiều báo cáo nghiên cứu về đánh giá, xếp hạng sức mạnh mềm của các quốc gia trên thế giới như Best Countries, Soft Power 30, Global Soft Power Index... sử dụng các tiêu chí như tham gia các tổ chức quốc tế và khu vực, chính sách đối nội, đối ngoại, sự đóng góp vào các vấn đề chung, sự phổ biến và hấp dẫn của các giá trị di sản, văn hóa… Đây đều là những thế mạnh của Việt Nam ta.

Tháng 11/2020, công ty tài chính là Brand Finance đã đánh giá giá trị thương hiệu của các nước trong năm 2020 - một chỉ số dựa trên sức mạnh tổng hợp tất cả mọi mặt của một quốc gia, cho rằng giá trị của hầu hết các quốc gia, trong đó có cả những đất nước lớn như Mỹ, Trung Quốc đều bị suy giảm, riêng giá trị thương hiệu của Việt Nam tăng lên 29%, từ 247 tỷ USD lên thành 319 tỷ USD, đứng thứ 33 trong top 100 thương hiệu quốc gia có giá trị lớn nhất thế giới.

Ngoại giao văn hóa - một trụ cột quan trọng của ngoại giao Việt Nam

Thành công chung của Việt Nam trong năm qua có sự đóng góp rất lớn của công tác đối ngoại, trong đó có ngoại giao văn hóa - một trụ cột quan trọng của nền ngoại giao Việt Nam, thể hiện trên các ưu điểm nổi bật sau:

Trước hết, trong năm 2020 đã qua, Việt Nam đã tổ chức được nhiều hoạt động có ý nghĩa nhằm tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh ở nước ngoài. Tất cả 94 cơ quan đại diện ở các quốc gia, trong đó tiêu biểu tại Nga, Ấn Độ, Pháp... đã chủ động, linh hoạt, tích cực, phối hợp với chính quyền, người dân sở tại tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo, sáng tác phim, xuất bản sách báo... hay xây dựng các công trình tượng đài kỉ niệm về Bác.

Trong nước, chúng ta cũng đã tiến hành tổng kết, nhìn lại 10 năm triển khai thực hiện công tác này và đề ra phương hướng thực hiện cho giai đoạn sắp tới. Những lý tưởng mà vị lãnh tụ vĩ đại đã theo đuổi về thúc đẩy hòa bình, bình đẳng giữa các dân tộc và hợp tác trên trường quốc tế vẫn mang nguyên ý nghĩa thời đại và là lý tưởng cao cả để tập hợp các lực lượng tiến bộ trên toàn thế giới, góp phần tăng cường mỗi quan hệ bền chặt giữa Việt Nam với các đất nước bạn bè. 

Đây chính là nguồn tài sản vô giá và bất tận trong việc quảng bá sinh động hình ảnh của đất nước, văn hóa, con người và nâng cao sức mạnh mềm của Việt Nam. 

Hai là, trước tình hình dịch bệnh đang ngày càng diễn biến phức tạp trên toàn thế giới, hầu hết các hoạt động ngoại giao văn hóa ở ngoài quốc gia phải hoãn, huỷ, chúng ta đã linh hoạt thích ứng, biến đổi quy mô, cách thức tổ chức, nghiên cứu và triển khai thực hiện các phương thức quảng bá văn hóa mới mẻ gắn với ứng dụng công nghệ thông tin.

Bên cạnh đó, việc phòng chống dịch hiệu quả ở trong nước đã tạo ra cơ sở để giúp chúng ta triển khai được các hoạt động ngoại giao văn hoá với cương vị là Chủ tịch ASEAN 2020. Chúng ta đã có nhiều hoạt động tích cực, sáng kiến, đóng góp mới mẻ vào việc thúc đẩy bản sắc của từng quốc gia trong của ASEAN, một cộng đồng gắn bó khăng khít và chủ động thích ứng, thể hiện được dấu ấn mạnh mẽ của Việt Nam. 

Như Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đánh giá: “đã qua rồi Việt Nam chỉ là một thành viên tích cực, luôn nghiêm túc thực thi đúng các thỏa thuận đã cam kết, mà chúng ta đã trở thành chỗ dựa vững chắc và tin cậy, đặc biệt trong những thời khắc mà toàn bộ ASEAN phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, thách thức, như dịch bệnh Covid-19”.

Ba là, trong năm vừa qua, công tác ngoại giao văn hóa tại các tổ chức, diễn đàn trong khu vực và trên quốc tế được thực hiện ngày một bài bản, chuyên nghiệp hơn. 

Chúng ta đã chủ động để xây dựng và triển khai kế hoạch ứng cử vào 3 cơ quan đặc biệt quan trọng của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) là Ủy ban Di sản Thế giới nhiệm kỳ 2023-2027, Hội đồng Chấp hành UNESCO nhiệm kỳ 2021-2025, Ủy ban liên Chính phủ Công ước năm 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể nhiệm kỳ từ năm 2022-2026.

Đóng góp trách nhiệm với toàn thế giới

Trong vai trò là một ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Việt Nam đề xuất và Liên Hợp Quốc đã nhanh chóng thông qua “Ngày thế giới sẵn sàng phòng, chống dịch bệnh”. 

Qua việc tích cực tham gia vào các tổ chức quốc tế, Việt Nam không chỉ thúc đẩy mạnh mẽ những lợi ích quốc gia mà còn có sự đóng góp trách nhiệm to lớn vào các vấn đề nổi cộm mà thế giới, nhân loại đang phải đau đầu giải quyết theo tinh thần “nòng cốt, dẫn dắt và hòa giải” của Chỉ thị 25 do Ban Bí thư ban hành về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương.

Bốn là, công tác di sản cũng đã đạt được nhiều kết quả khả quan. Năm 2020, chúng ta đạt được số lượng hồ sơ được thông qua và số lượng hồ sơ được đệ trình lên tổ chức UNESCO nhiều nhất từ trước tới nay với công viên địa chất toàn cầu khu vực tỉnh Đắk Nông được công nhận, TP Vinh và TP Sa Đéc được đưa vào mạng lưới các thành phố học tập của UNESCO.

Tám hồ sơ mới được đệ trình lên bao gồm: Nghệ thuật Xòe Thái, nghệ thuật làm gốm Chăm, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ, hồ sơ mở rộng công viên địa chất toàn cầu Non nước Cao Bằng, hồ sơ khu dự trữ sinh quyển Kon Hà Nừng (Gia Lai) và Núi Chúa (Ninh Thuận), hồ sơ vinh danh danh nhân Nguyễn Đình Chiểu và nữ sĩ Hồ Xuân Hương.

Việt Nam đứng số một khu vực Đông Nam Á với tổng số 21 di sản thế giới được UNESCO công nhận, tất cả 63 tỉnh, thành phố trên khắp cả nước đều sở hữu với ít nhất 1 danh hiệu do UNESCO công nhận.

Đây là sự đóng góp tích cực, có trách nhiệm của Việt Nam vào việc làm phong phú thêm, bảo vệ và phát huy kho tàng văn hóa của toàn nhân loại. Đồng thời, các danh hiệu ở tầm cỡ quốc tế mà UNESCO chứng nhận dành cho Việt Nam cũng là cách thức hiệu quả nhất giúp bạn bè quốc tế hiểu biết hơn về đất nước, truyền thống, con người, lịch sử của Việt Nam. 

Năm là, trong bối cảnh khó khăn của đại dịch Covid-19 nhưng công tác ngoại giao văn hóa trên toàn đất nước được các bộ, ban ngành, địa phương, tổ chức tư nhân, các doanh nghiệp và tất cả cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam triển khai chủ động, tích cực, linh hoạt.

Nhiều chương trình mang đậm nét thương hiệu địa phương được tổ chức thành công như: lễ hội hoa tam giác mạch tại Hà Giang, chương trình tìm hiểu về phong tục cổ truyền dịp Tết Nguyên đán tại Hòa Bình, lễ hội thổ cẩm tại Đắk Nông… 

Ngoại giao mùa Covid-19

Việt Nam đã thành công khi biến thách thức từ đại dịch nguy hiểm trên toàn thế giới trở thành lợi thế để quảng bá, nâng cao hình ảnh của Việt Nam. Ứng phó với đại dịch, chúng ta không chỉ tiếp cận từ góc độ của khoa học, y tế mà trên cả góc độ lịch sử, văn hóa bởi vì trong lịch sử, dân tộc ta không chỉ coi ngoại xâm là giặc mà ngay cả “đói”, “dốt” cũng là giặc.

Việc xác định “Covid-19 là giặc” đã khơi dậy được tinh thần dân tộc - sức mạnh mềm to lớn của quốc gia. Đồng thời, chúng ta cũng đã chủ động trong việc triển khai ngoại giao theo kiểu Covid, giúp đỡ các nước bạn bề về khẩu trang, y tế... Đây cũng chính là cung cách hành xử nhân văn, được hình thành từ hàng nghìn năm lịch sử, văn hóa của dân tộc.

Các chuyên gia trong ngành cho rằng một quốc gia có thể tạo ra ảnh hưởng lớn trong cộng đồng quốc tế nếu biết vận dụng đúng đắn và phát huy được sức mạnh mềm.

Việt Nam có nhiều lợi thế hơn khi khai thác các nguồn sức mạnh mềm đó, cụ thể là những giá trị to lớn đến từ nền văn hiến hàng nghìn năm, sự đa dạng và độc đáo về tôn giáo, văn hóa, tư tưởng cho đến sự đa dạng về sắc tộc với tổng số 54 dân tộc anh em. Những giá trị văn hóa, triết lý, tư tưởng, nhân sinh quan của Việt Nam luôn mang sự tương đồng với những giá trị mà toàn thế giới đều đang chia sẻ, trân trọng, hướng tới và gìn giữ.

Đây là nền tảng thuận lợi giúp chúng ta tiếp tục triển khai hiệu quả các công tác ngoại giao văn hóa, qua đó phát huy được tối đa sức mạnh mềm của dân tộc, đóng góp vào công cuộc phát triển của đất nước.