Các chuyên gia đánh giá khi nợ xấu được kiểm soát, dòng vốn sẽ luân chuyển thông suốt, tạo lợi ích cho doanh nghiệp, ngân hàng và nền kinh tế.

Sau hơn 6 năm thực hiện, Nghị quyết 42 đã chứng minh hiệu quả rõ nét trong việc tháo gỡ khó khăn và xây dựng cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác xử lý nợ xấu tại các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, kể từ khi Nghị quyết này hết hiệu lực vào cuối năm 2023, hoạt động xử lý nợ xấu đang gặp phải nhiều thách thức do một số quy định quan trọng chưa được đưa vào Luật Các tổ chức tín dụng 2024.

Trước tình hình đó, Thủ tướng Chính phủ đã giao Ngân hàng Nhà nước xây dựng hồ sơ pháp lý mới nhằm kế thừa và phát huy thành quả từ Nghị quyết 42.

Nợ xấu duy trì ở mức cao

Luật Các tổ chức tín dụng 2024 có hiệu lực từ 1/7/2024 với nhiều sửa đổi nhằm khắc phục vướng mắc của luật cũ. Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đã nhanh chóng ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn, giúp luật sớm đi vào thực tiễn. Mặc dù luật đã hỗ trợ tích cực cho doanh nghiệp và góp phần ổn định kinh tế, một số quy định quan trọng từ Nghị quyết 42 về xử lý nợ xấu không được kế thừa, gây khó khăn cho các ngân hàng trong thu hồi nợ.

Tiến sỹ Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng đánh giá, sau 6 năm thực hiện, Nghị quyết 42 đã giúp giảm tỷ lệ nợ xấu từ 10% xuống dưới 3% (loại trừ nợ bán cho Công ty quản lý tài sản của tổ chức tín dụng -VAMC). Ý thức trả nợ của khách hàng được nâng cao rõ rệt. Tuy nhiên, từ khi Nghị quyết hết hiệu lực cuối 2023, tỷ lệ nợ xấu tăng dần, đến 31/12/2024 đã lên 5,36% và đầu năm 2025 tăng lên 5,47%, tương đương thêm 34.000 tỷ đồng nợ xấu. Việc xử lý nợ chủ yếu dựa vào nguồn dự phòng rủi ro, trong khi khách hàng trả nợ trực tiếp chỉ chiếm khoảng 35%.

Hiệu quả thu hồi tài sản bảo đảm cũng chậm lại với hơn 7.000 tỷ đồng thu về. Vì vậy, sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024, đặc biệt các quy định về xử lý nợ xấu, là cần thiết để tháo gỡ khó khăn và nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng. Các tổ chức tín dụng mong muốn khách hàng chủ động trả nợ đúng hạn, tránh phải phát mại tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, thực tế nhiều khách hàng trì hoãn trả nợ, hy vọng giãn nợ, giảm lãi hoặc giá trị tài sản tăng để có lợi hơn khi thanh toán, gây khó khăn trong thu hồi nợ.

Ông Hùng nhấn mạnh, việc thu giữ tài sản đảm bảo cần có lộ trình và phải thực hiện thận trọng, minh bạch, đảm bảo đúng pháp luật. Việc sửa đổi luật sẽ giúp các tổ chức tín dụng triển khai thu giữ tài sản theo kế hoạch, minh bạch, an toàn và hiệu quả.

Nỗ lực gỡ vướng cho xử lý nợ xấu

Gần đây, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng đã trình bày dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Các tổ chức tín dụng trước Quốc hội nhằm luật hóa các quy định hiệu quả từ Nghị quyết 42, phân cấp thẩm quyền cho vay đặc biệt và tạo động lực phát triển kinh tế, đồng thời bảo đảm an toàn hệ thống tín dụng.

Dự thảo Luật đề xuất chuyển thẩm quyền quyết định khoản vay đặc biệt từ Thủ tướng sang Ngân hàng Nhà nước, cho phép cho vay với lãi suất 0% nhằm xử lý nhanh nợ xấu; bổ sung quy định cho phép tổ chức tín dụng thu giữ tài sản đảm bảo khi có thỏa thuận hợp đồng, tuân thủ trình tự thủ tục minh bạch và pháp luật đồng thời, tài sản thi hành án bảo đảm khoản nợ xấu sẽ chỉ bị kê biên trong các trường hợp cụ thể nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Tiến sỹ Lê Duy Bình – Giám đốc Economica Việt Nam cho rằng hoàn thiện hành lang pháp lý là điều kiện tiên quyết để giải phóng nguồn vốn "chết" bị khóa trong nợ xấu. Với dư nợ tín dụng hơn 4 triệu tỷ đồng, tỷ lệ nợ xấu 6-7% tương đương hơn 1 triệu tỷ đồng, khoảng 40 tỷ USD vốn bị đóng băng.

Đáng nói hơn, theo ông Bình, tác hại không chỉ dừng lại ở con số khổng lồ đó. Không chỉ nguồn vốn bị "đóng băng," mà những tài sản thế chấp đi kèm cũng không được khai thác do vướng mắc pháp lý. Tức là đang chịu tác động kép, vừa mất đi nguồn tín dụng, vừa để tài sản "chết."

Ông Bình nhấn mạnh dù sửa đổi luật hay ban hành đạo luật riêng thì mục tiêu chung là tạo khuôn khổ pháp lý rõ ràng, bảo vệ lợi ích các bên, thiết lập trật tự kỷ cương trong quan hệ tín dụng – yếu tố sống còn cho nền kinh tế hiện đại.

Chuyên gia phân tích đến từ Công ty Chứng khoán SSI cho rằng việc luật hóa các quy định của Nghị quyết 42 của Quốc hội là một bước quan trọng trong việc tháo gỡ những khó khăn liên quan đến quá trình xử lý nợ xấu của ngành ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh tổng tài sản có vấn đề (bao gồm nợ xấu, trái phiếu VAMC và các khoản nợ xấu tiềm ẩn khác) của hệ thống đã tăng lên khoảng 7%.

“Với mục tiêu tăng trưởng tín dụng và GDP được Chính phủ đặt ở mức tương đối cao, chúng tôi tin rằng hệ thống ngân hàng cần một khung pháp lý ổn định và toàn diện để giải quyết nợ xấu, thay vì một chương trình thí điểm tạm thời trong một khoảng thời gian xác định như trước đây,” chuyên gia của SSI nhận định.

Các chuyên gia cũng đánh giá khi nợ xấu được kiểm soát, dòng vốn sẽ luân chuyển thông suốt, tạo lợi ích cho doanh nghiệp, ngân hàng và nền kinh tế. Luật hóa quyền thu giữ tài sản đảm bảo sẽ là bước đột phá quan trọng, ngăn ngừa nợ xấu mới, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho xử lý nợ xấu, thúc đẩy tăng trưởng tín dụng an toàn và bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội trong thời kỳ mới.