Theo Tổng cục Hải quan, sản lượng gạo xuất khẩu tháng 1/2021 ước đạt 347.774 tấn, trị giá 191,88 triệu USD, giảm 36,4% về lượng và 34,2% về kim ngạch so với tháng 12/2020; giảm hơn 15,4% về lượng và 2,4% về giá trị so với tháng 1/2020

Nhưng ở mặt ngược lại, giá gạo xuất khẩu tháng 1/2021 đạt trung bình 551,7 USD/tấn, tăng khoảng 3,4% so với tháng 12/2020 và tăng 15,4% khi so với tháng 1/2020.

Philippines là thị trường đứng số 1 của xuất khẩu gạo Việt Nam trong tháng 1 năm 2021 sụt giảm mạnh 38% cả về khối lượng và kim ngạch so với tháng cuối năm 2020, đạt 169.871 tấn, tương đương giá trị 91,38 triệu USD, chiếm 48% trong tổng sản lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước. Song, giá xuất khẩu gạo sang thị trường Philippines tăng nhẹ 2%, đạt trung bình 537,9 USD/tấn.

Xếp sau Philippines là Trung Quốc đạt 57.849 tấn, giá trị 30,13 triệu USD, giảm khoảng 1,2% về sản lượng và giảm 3,9% về kim ngạch, chiếm 16% trong tổng sản lượng và tổng kim ngạch gạo xuất khẩu của cả nước. Giá gạo xuất khẩu đạt 520,9 USD/tấn, giảm 2,8% so với tháng trước.

Tuy nhiên, xuất khẩu vào thị trường Gana lại tăng rất mạnh 144,8% về lượng và tăng 150% về kim ngạch so với tháng liền kề trước đó, đạt 39.341 tấn, tương đương 23,2 triệu USD, chiếm trên 12% trong tổng lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước, song giá xuất khẩu chỉ tăng nhẹ 2,1%, đạt 589,6 USD/tấn.

Đáng chú ý, trong tháng đầu năm 2021 xuất khẩu gạo sang thị trường Bờ Biển Ngà tăng cao nhất 274% về sản lượng và tăng 252,7% về kim ngạch so với tháng cuối năm 2020, đạt 11.387 tấn, tương đương với giá trị 6,63 triệu USD, chiếm trên trên 3% trong tổng sản lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước, tuy nhiên giá gạo xuất khẩu giảm 5,7%, đạt 582,6 USD/tấn.

Tại thị trường nội địa, giá lúa tươi tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) vẫn duy trì được ở mức cao trong tháng 2 này.

Nông dân Trần Văn Cường, ở Thị trấn Sa Rày, huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp cho biết rằng, trước Tết đã lấy tiền cọc bán 10 ha lúa vụ Đông Xuân với các giống như: IR 50404, ĐT 8 giá 6.800 đồng/kg và gạo Nếp Long An giá 6.400 đồng/kg, thương lái hẹn mùng 9 sẽ cắt.

“Mùng 1, 2, 3 nghỉ Tết Nguyên đán nên không có lái lúa đi mua lúa nhưng từ mùng 4 đến nay đã có lái đi thu mua lại và giá cũng như lúc trước Tết”, ông Cường nói.

Tại tỉnh An Giang, giá lúa IR50404 cũng đang dao động ở mức 6.800 đồng/kg; giá lúa OM là 2514 6.700 đồng/kg. Nông dân Bạc Liêu bắt đầu thu hoạch vụ lúa Đông Xuân, với lúa OM 5451 có giá 6.800 - 7.000 đồng/kg, lúa Đài Thơm 8 ở mức 6.700 - 6.900 đồng/kg, lúa ST24 có giá khoảng 7.000 - 7.500 đồng/kg.

Doanh nghiệp không vội bán

Theo ông Nguyễn Văn Thành, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Phước Thành IV cho biết, có một số nhà máy xay xát và có một số thương lái đi thu mua khai trương đầu năm hôm mùng 4 Tết, còn đa phần kể cả các ndoanh nghiệp gạo sẽ khai trương vào mùng 6 và mùng 9.

Do vậy, giá lúa ở ngoài đồng cũng ở mức như trong Tết vì chưa mua bán nên chưa hình thành mặt bằng về giá. 

“Ở thị trường gạo xuất khẩu, các mặt hàng gạo 15% tấm và 25% tấm đóng bao trắng thường không được các thương nhân Philippines mua vì cho rằng giá gạo Việt Nam khá cao, nhưng các loại gạo thương hiệu và phân khúc cao cấp như ĐT 8, Jasmine,… họ vẫn mua bình thường.

Gạo OM 5451 đang có giá dao động từ 530 - 535 USD/tấn, gạo ĐT8 dao động từ 550 - 550 USD/tấn, gạo Jasmine khoảng 570 USD/tấn.

Thị trường gạo xuất khẩu của Việt Nam đang có nhiều khách hàng nhưng hiện nay nguồn cung hạn chế nên các doanh nghiệp không vội gì bán, vì cao điểm thu hoạch vụ lúa Đông Xuân - vụ lúa lớn nhất trong năm là vào cuối tháng 2 và đầu tháng 3, khi đó nguồn cung lúa sẽ trở nên dồi dào, giá lúa có thể sẽ giảm nhẹ hơn so với bây giờ”, ông Thành cho biết.

Ngày 28/1/2021, Bộ Nông nghiệp (DA) của Philippines yêu cầu Ủy ban Thuế quan (TC) giảm mức thuế nhập khẩu gạo từ các nước ngoài khối Đông Nam Á xuống chỉ còn 35% so với 50% như hiện tại. Nếu đề xuất này được thông qua gạo của Việt Nam có thể bị mất thị trường ở Philippines vào tay các nước có nguồn gạo giá rẻ hơn.

Tuy nhiên, đề xuất này sau đó đã bị Liên đoàn Nông dân Tự do (FFF) phản đối và cho rằng việc giảm thuế đối với gạo nhập khẩu của DA là không có lí do chính đáng, không đúng lúc và hoàn toàn không hợp lý.

Đó là "một cú đâm sau lưng" những người nông dân trồng lúa - những người vẫn đang chật vật, quay cuồng vì giá bán tại ruộng giảm khá mạnh do nhập khẩu quá nhiều trong hai năm vừa qua sau khi ban hành Đạo luật thuế quan.

Ngoài vấn đề về nguồn cung thì theo một số doanh nghiệp xuất khẩu gạo ở đồng bằng sông cưu long, hoạt động xuất khẩu cũng bị kìm hãm bởi chi phí vận chuyển cao do tình trạng thiếu container.

Và mới đây xuất hiện thông tin Cuba - thị trường truyền thống của gạo Việt Nam đã mua từ Argentina 30 ngàn tấn gạo trắng loại 15% tấn, giá 530 USD/tấn (FOB) vì giá gạo của Việt Nam quá cao như Thái Lan. Mới đây nhất là Iraq đã mua qua thầu 60 ngàn tấn gạo của Uruguay giá 677 USD/tấn (CIF).

Tính đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có hợp đồng mới, chủ yếu các doanh nghiệp lo trả nợ những hợp đồng đã ký trong năm 2020. Cùng với đó là tình trạng thiếu container vẫn đang là mối lo ngại cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Tuy nhiên theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) dự đoán, xuất khẩu gạo năm 2021 vẫn duy trì những tín hiệu lạc quan cả về sản lượng và giá bán. Hiện nay, các thị trường xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam như Philippines, châu Phi... tiếp tục ký các hợp đồng mua gạo của Việt Nam và giá gạo hiện đang ở mức rất khả quan.