Theo Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông - ông Nguyễn Mạnh Hùng, cuộc đổi mới lần 2 là chuyển đổi số. Ngành Thông tin và Truyền thông sẽ tiếp tục sứ mệnh lĩnh ấn tiên phong với những sứ mệnh mới, không gian mới và nguồn năng lượng mới

Diễn ra trong hơn 3 tiếng đồng hồ sáng ngày 12/1 dưới hình thức tổ chức trực tuyến, bước đầu mang lại hiệu quả tốt, các phát biểu đưa ra ngắn gọn, thông tin rành mạch về những thành tựu vượt bậc đa đạt được, đi kèm với đó là những bài học quý giá, hội nghị tổng kết công tác năm 2020 và dự trù công tác triển khai nhiệm vụ năm 2021 của Bộ Thông tin và Truyền thông đã gửi gắm rất nhiều thông điệp quan trọng cho sự nghiệp phát triển của Việt Nam.

Phát biểu khai mạc buổi lễ, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng: “Chúng ta rất vinh dự khi đang được sống trong một giai đoạn phát triển đặc biệt của toàn nhân loại, thế giới đang thay đổi với tốc độ rất nhanh, khó đoán định, phức tạp và rất mơ hồ. Bởi vì nhân loại đang dần bước chân vào một không gian sinh sống mới. Sự dịch chuyển từ thế giới thực vào thế giới số sẽ là sự chuyển dịch vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại. 

Trong công cuộc dịch chuyển này, những thách thức lớn và những cơ hội lớn luôn đi song hành cùng nhau. Công nghệ số, chuyển đổi số và ngành báo chí truyền thông đóng một vai trò đặc biệt quan trọng trong công cuộc chuyển đổi này. Ngành Thông tin và Truyền thông chưa bao giờ nắm giữ sứ mệnh lớn lao như hiện tại. Và đây cũng đồng thời là cơ may hiếm có để ngành Thông tin và Truyền thông định vị lại chính mình; nhìn nhận rõ các thách thức và nhanh chóng xác định đúng không gian sống mới, nắm giữ vai trò quyết định cho mọi sự phát triển".

Ngành Thông tin và Truyền thông đã tiếp nối những tinh hoa, thành quả của các thế hệ đi trước và một lòng gìn giữ những giá trị cốt lõi, đó là: Trung thành - Tận tuỵ - Dũng cảm - Sáng tạo - Nghĩa tình.

Những thành tựu nổi bật

Năm 2020 đã qua đi, những thành tựu to lớn của ngành Thông tin & Truyền thông đã và đang hiện diện ở khắp mọi miền đất nước, đóng góp rất cụ thể vào công cuộc đưa Việt Nam trở thành một quốc gia vững mạnh, hùng cường, thịnh vượng.    

Trong khoảng thời gian 5 năm vừa qua, lĩnh vực bưu chính đã ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ chưa từng thấy với tốc độ tăng trưởng trung bình cao hơn 30%/năm. Tính riêng năm 2020, tổng doanh thu của ngành dịch vụ bưu chính đạt con số trên 35.000 tỷ đồng, đóng góp vào ngân sách nhà nước khoảng 2.400 tỷ đồng. Việt Nam hiện nay đang có 555 doanh nghiệp bưu chính, 90% số xã trên khắp cả nước đã có điểm phục vụ bưu chính có nhân viên phục vụ, 89% điểm bưu chính đó có kết nối Internet. Nền tảng Mã địa chỉ bưu chính gắn liền với bản đồ số V-Map (Vpostcode) chính thức được công bố với hơn 23 triệu địa chỉ. Đây được coi là công cụ mạnh mẽ giúp thúc đẩy việc chuyển đổi số trong ngành bưu chính, tạo ra nền tảng logistic cho sự phát triển của nền kinh tế số và thương mại điện tử. 

Năm 2020 còn chính thức khởi động kỉ niệm năm Chuyển đổi số quốc gia của Việt Nam. Nhờ cách làm mới mẻ, dựa trên nền tảng số đúng đắn, tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến đạt mức độ 4 trong năm 2020 đã tăng lên đột phá, đạt tỉ lệ trên 30%, vượt quá mục tiêu đề ra. Tính đến nay, cả nước đã có 5 bộ và 28 tỉnh, thành phố chính thức ban hành Nghị quyết và Kế hoạch thực hiện công cuộ Chuyển đổi số.

Một trong những thành công được cọi là lớn nhất của Việt Nam trong năm 2020 vừa qua về công tác phổ cập toàn diện nhận thức về vấn đề chuyển đổi số cho toàn xã hội. Điều này sớm được thể hiện ở việc toàn dân đồng lòng tham gia phòng chống đại dịch Covid-19. 

Trong 5 năm vừa qua, ngành viễn thông của Việt Nam cũng có những bước tăng tốc ngoạn mục. Sóng di động đã bao phủ tới 99,8% dân số Việt Nam. Tỷ lệ người dân sử dụng thiết bị điện thoại di động tăng mạnh. Tỷ lệ ứng dụng sử dụng địa chỉ Internet thế hệ thứ 6 (viết tắt là IPv6) trên Internet Việt Nam xếp thứ 2 khu vực Đông Nam Á (ASEAN), và thứ 4 Châu Á và xếp thứ 10 trên toàn cầu.

Các doanh nghiệp viễn thông Việt Nam đã đóng góp cho ngân sách Nhà nước trung bình hằng năm trên 40.000 tỷ đồng. Thứ hạng của viễn thông Việt Nam tăng từ vị trí 108 năm 2018 lên vị trí 77 vào năm 2020, tăng 31 hạng.

Nền tảng 5G phát triển một cách thần tốc được coi là dấu ấn nổi bật nhất của ngành viễn thông ở Việt Nam trong những năm vừa qua. Từ những cuộc phát sóng thử nghiệm trạm BTS vào hồi tháng 4/2019, đến cuôi tháng 12/2020, 5G bước đầu đã được đưa vào thử nghiệm thương mại hoá dịch vụ. Với sự kiện to lớn này, Việt Nam đã lọt vào top các quốc gia dẫn đầu cuộc đua internet 5G trên toàn thế giới. 

Lĩnh vực viễn thông Việt Nam trong năm 2020 vừa qua còn có một dấu ấn lớn khác trên đấu trường quốc tế. Bất chấp việc đại dịch Covid-19 gây ảnh hưởng nặng nề trên toàn thế giới, Việt Nam vẫn có thể đăng cai thành công Hội nghị và Triển lãm Thế giới số trực tuyến năm 2020. Việc đổi tên Triển lãm Viễn thông Quốc tế là ý tưởng của Việt Nam và được giới chuyên gia đánh giá rất cao. Những con số kỷ lục đầy ấn tượng như 150 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới tham gia sự kiện. Điều này đã truyền đi một thông điệp mạnh mẽ về mảnh đất hình chữ S - Việt Nam đầy năng động, chủ động, phát triển và tích cực công cuộc hội nhập với quốc tế.

Năm 2020, những chiến dịch rà quét, bóc gỡ mã độc hại phạm vi rộng tại Việt Nam đã được triển khai và đem lại hiệu quả. Nhờ vậy mà nước ta được đánh giá là quốc gia có số lượng mã độc di động thấp thứ 2 khu vực Đông Nam Á, chỉ sau quốc gia phát triển là Singapore.

153 tiêu chí, để đánh giá và lựa chọn ra giải pháp nền tảng điện toán đám mây nhằm phục vụ Chính phủ điện tử/chính quyền điện tử đã được ban hành, 5 nền tảng điện toán đám mây đã được đưa ra đều là những nền tảng được tạo lập bởi các kỹ sư của Vietnam đáp ứng đầy đủ các tiêu chí này.

Năm 2020 cũng đánh dấu một cột mốc rất quan trọng của ngành an toàn thông tin của Việt Nam khi các doanh nghiệp Việt Nam đã làm chủ được trên 92% các sản phẩm công nghệ an toàn, an ninh mạng. Điều này góp phần không nhỏ vào việc giải quyết bài toán về vấn đề phụ thuộc vào các công nghệ và sản phẩm của nước ngoài.

Một thành tựu đáng nói nữa là chỉ sau 1 năm khởi động quá trình chuyển đổi số, Việt Nam xuất hiện thêm 13.000 doanh nghiệp về lĩnh vực công nghệ, tăng khoảng 28%, gấp đôi so với con số dự kiến ban đầu.  Khẩu hiệu Make in Vietnam lan tỏa đã tạo nên một nguồn cảm hứng cống hiến sáng tạo chưa từng có. Tính trong năm 2020, Bộ Thông tin & Truyền thông đã tổ chức chuỗi sự kiện “Ngày thứ 6 công nghệ” hằng tuần với 38 nền tảng số gắn nhãn Make in Vietnam đã được đánh giá và giới thiệu với đông đảo mọi người.

Một dấu ấn khác của ngành trong năm vừa qua là việc quy hoạch báo chí và cuộc chiến không khoan nhượng với thông tin xấu độc hại.

Từ tỉ lệ 0% năm 2017, mức độ tuân thủ xử lý vi phạm pháp luật của các nền tảng công nghệ xuyên biên giới (như Facebook, Google...) đã có nhiều chuyển biến đột phá, tỉ lệ này tăng lên thành 70% vào năm 2018. Đến cuối năm 2020, mức độ tuân thủ của mạng xã hội lớn nhất thế giới - Facebook xử lý các vi phạm tuân theo yêu cầu của pháp luật Việt Nam đạt tới con số 95% và Google là 87%. Trong 3 năm vừa qua, hơn 4.600 bài viết, khoảng 154 fanpage và gần 30.000 video nội dung không lành mạnh, xuyên tạc sự thật đã được gỡ bỏ. Trong năm 2020, tỷ lệ tin bài xấu độc bị gỡ bỏ trên không gian mạng giảm khoảng 80% so với cùng kỳ năm 2019.

Trong năm 2020, cả nước đã cắt giảm 71 cơ quan báo chí, chỉ còn lại 779 cơ quan báo chí vẫn còn hoạt động. Nhờ quy hoạch báo chí mà tình trạng chồng chéo, buông lỏng quản lý, đầu tư dàn trải, hoạt động xa rời mục đích đề ra được khắc phục… Bộ máy báo chí trở nên tinh gọn và hoạt động đạt hiệu quả hơn.

Theo Cục trưởng của Cục Báo chí - ông Nguyễn Thanh Lâm, quy hoạch báo chí có thể được coi là một đợt tổng kiểm tra sức khỏe của toàn bộ hệ thống bao gồm hàng trăm cơ quan báo chí khắp Việt Nam. Công tác quản lý báo chí trong vòng 3 năm trở lại đây đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ đi lê từ tư duy cũ sang tư duy mới, triệt để ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, điều tiết nhịp độ, nắm bắt các xu hướng thông tin. Các công tác hậu kiểm và thanh tra xử lý sai phạm cũng đã trở nên bài bản, đồng bộ hơn.

Hướng đi thông minh của chuyển đổi số: "từ dưới đi lên"

Buổi tổng kết đã diễn ra trong không khí khẩn trương, với những tham luận chất chứa đầy hơi thở của cuộc sống từ các địa phương đang có những bước đi ấn tượng trong công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

Bí thư tỉnh ủy Bến Tre, ông Phan Văn Mãi chia sẻ kinh nghiệm về chuyển đổi số tại địa phương là: Người đứng đầu nhất quyết phải là người chịu trách nhiệm và quyết liệt chỉ đạo công cuộc chuyển đổi số, phải đổi mới mạnh mẽ về cả nhận thức và cách làm. 

Đi cùng với tinh thần đó, chỉ trong vòng 3 tháng ngắn ngủi, toàn bộ các dịch vụ công trực tuyến của tỉnh Bến Tre đã được chuyển đổi lên thành mức độ 4.Tỉnh Bến Tre đã thành lập ra các đội thanh niên tình nguyện tham gia hướng dẫn người dân và các doanh nghiệp thực hiện dịch vụ công trực tuyến, hướng tới đào tạo thế hệ học sinh để trở thành người hướng dẫn cho các thành viên khác trong gia đình.

Còn tỉnh Ninh Bình thì mang đến bài học từ mô hình chuyển đổi số hiệu quả tại xã Yên Hòa (huyện Yên Mô).  Bí thư tỉnh ủy tỉnh Ninh Bình, bà Nguyễn Thị Thu Hà cho biết rằng, địa phương này đã tập trung chuyển đổi số ngay trong đời sống hàng ngày của người dân: hỗ trợ y tế trên Facebook, triển khai phần mềm khám chữa bệnh từ xa, hỗ trợ người dân đưa nông sản lên bán tại các sàn thương mại điện tử, hệ thống thanh toán không tiền mặt.

Nhờ đó mà thu nhập của người dân thuộc xã Yên Hòa đã tăng lên từ 1,5-2 triệu đồng thành con số 5 triệu đồng/tháng. Nhờ ứng dụng công dân số, người dân địa phương có thể dễ dàng tra cứu thủ tục hành chính và nộp hồ sơ tố giác tội phạm.  Hiện nay 100% cán bộ xã đã được cấp đầy đủ chứng thư số. Huyện Yên Hòa cũng đã thành công trong việc triển khai mã địa chỉ bưu chính và hệ thống truyền thanh thông minh ứng dụng trí tuệ nhân tạo. 

Từ những kết quả tích cực này, lãnh đạo tỉnh cũng trở nên tự tin hơn trong công tác triển khai chuyển đổi số. Đây sẽ là 1 trong 3 khâu phát triển chiến lược của tỉnh Ninh Bình trong nhiệm kỳ sắp tới.

Bí thư tỉnh ủy tỉnh Ninh Bình còn cho biết, bài học rút ra là khi thực hiện chuyển đổi số, kinh phí không đóng vai trò là điều quyết định, mấu chốt quan trọng nhất là phải tìm ra bài toán có thể hỗ trợ được người dân, lấy người dân làm trung tâm của phát triển. Hiện ở huyện Yên Hoà, chuyển đổi số được coi là nhu cầu tự thân của người dân trong xã. Bài học rút ra thứ 2 là phải mang một quyết tâm chính trị cao. 

Đại diện của tỉnh Bình Phước thì đem đến kinh nghiệm quy báu khác: Ngoài sự quyết tâm cao độ từ phía lãnh đạo, còn có một vấn đề khác mà các địa phương cần phải quan tâm, đó là phải coi trọng hơn đến việc tổ chức đào tạo công nghệ số cho người dân để có thể từ đó biến họ trở thành công dân điện tử. Một điều cần lưu ý nữa là phân bổ đầu tư ngân sách hợp lý cho các ứng dụng công nghệ thông tin, đô thị thông minh, chọn lọc các công nghệ, ứng dụng phù hợp và đem lại giai đoạn đột phá khi có đủ điều kiện.  

Thời cơ hiện thực hóa khát vọng Việt Nam

Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết rằng, năm 2020 là một năm hết sức đặc biệt, mà điều đặc biệt lại chính ở 2 từ khó khăn. 

Cả thế giới đều không thể lường hết được quy mô, sự tác động và sức tàn phá của đại dịch Covid-19. Trong bối cảnh khó khăn đó, Việt Nam chúng ta vẫn có những bước tiến đầy ngoạn mục. Năm 2020 còn được đánh giá là một năm thành công hơn năm 2019 và cũng là năm gặt hái được nhiều thành công nhất trong 5 năm trở lại đây. 

Trong sự thành công vang dội đó, có một phần đóng góp rất lớn của đội ngũ người lao động trong ngành TT&TT. Điều này thể hiện rõ trong các cuộc khảo sát, Việt Nam luôn đứng đầu về lòng tin tuyệt đối của nhân dân vào các chủ trương và giải pháp của Chính phủ, qua đó đã thể hiện được sự hiệu quả của công tác truyền thông. Trong công cuộc chuyển đổi số, dễ dàng lấy được rất nhiều ví dụ về sự phổ biến của những nền tảng trực tuyến và các dịch vụ công.   

Thay mặt cho Chính phủ, ông Vũ Đức Đam ghi nhận và gửi lời cảm ơn chân thành tới nỗ lực của những người làm công nghệ thông tin và truyền thông ở Việt Nam. Các doanh nghiệp và chuyên gia trong ngành TT&TT đã nỗ lực, thể hiện được vai trò không nhỏ trong việc giúp đất nước Việt Nam an toàn vượt qua đại dịch.

Theo vị Phó Thủ tướng, 30 năm trước đây, các thế hệ người lao động ngành bưu điện thời bấy giờ đã cùng nhau giải quyết bài toán về “alo”. Giờ đây, đến lượt các thế hệ mới giải quyết vấn đề về dữ liệu. 

"Đây là thời cơ, đồng thời cũng là sự thôi thúc có tính lịch sử to lớn đối với ngành. Đây là thời cơ để cho Việt Nam “chen chân” trở thành một trong những quốc gia giàu mạnh nhất thế giới".

Thực tiễn những năm vừa qua đã giúp chúng ta nhận ra được thời cơ và cách làm: cách làm trước đây là làm từ chỗ hiện đại xuống; giờ nếu muốn làm nhanh, thay vì việc đi từ trên xuống, cần phải chia làm 2 mũi: từ trên xuống và từ chỗ khó khăn nhất, làm ngược lại. Hướng đi từ trên xuống vẫn sã tiếp tục, thêm một hướng nữa đi từ dưới lên. Xã Yên Hòa chuyển đổi số thành công, hà cớ gì mà hàng chục nghìn xã khác lại không thể làm được? 

Cơ hội định vị lại ngành Thông tin & Truyền thông

Đáp lại lời kêu gọi của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng trả lời: Những thành tích hào hùng trong quá khứ khiến chúng ta vững tin hơn để hướng tới tương lai. Hơn 30 năm trở về trước, ngành viễn thông đã thực hiện công cuộc đổi mới lần 1, chuyển từ thế hệ thiết bị viễn thông cổ điển sang thiết bị số.

Cuộc đổi mới lần 2 này là chuyển đổi số. Ngành TT&TT tiếp tục vinh dự lĩnh ấn tiên phong thêm một lần nữa, dẫn dắt công cuộc chuyển đổi số quốc gia, nhưng lần này, việc thành hay bại là do từng địa phương - tức là chuyển đổi số ở các địa phương, ở các bộ ngành - tức là chuyển đổi số ở các ngành.

Ở hội nghị lần này, sự có mặt của lãnh đạo đến từ 30 ban, bộ ngành trung ương, và lãnh đạo của 56/63 tỉnh, TP trực thuộc trung ương, đã thể hiện rõ sự quan tâm sâu sắc và sự quyết tâm muốn đi đầu, đi nhanh về chuyển đổi số, với khát vọng thông qua công cuộc chuyển đổi số để phát triển thần tốc và bền vững đất nước.

Chuyển đổi số ngành là chuyển đổi số doanh nghiệp. Chuyển đổi số địa phương là chuyển đổi số người dân, và đây cũng là khâu khó nhất, và vì thế cũng là việc đêm lại hiệu quả cao nhất. Các nền tảng số trên toàn quốc của các doanh nghiệp công nghệ số Viet Nam đã luôn trong trạng thái sẵn sàng, và bây giờ là sự quyết tâm nhập cuộc của các địa phương.

Câu chuyện đáng khâm phục của tỉnh Bến Tre, của tỉnh Ninh Bình, của tỉnh Bình Phước và nhiều địa phương khác đã thổi vào một luồng sinh khí mới mẻ, khích lệ chúng ta đi nhanh hơn nữa, lớn mạnh hơn nữa, tiếp cận đột phá hơn nữa, và chỉ có làm được như vậy, Việt Nam mới có thể bứt phá vươn lên và thay đổi thứ hạng của chính mình, trở thành một quốc gia phát triển có thu nhập cao.

"Công nghệ số, chuyển đổi số và báo chí truyền thông sẽ đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp này. Ngành Thông tin & Truyền thông chưa bao giờ nhận sứ mệnh lớn lao như hiện tại. Chúng ta tiếp tục lĩnh ấn tiên phong lần thứ 2, và thông qua công cuộc này sẽ định vị lại ngành Thông tin & Truyền thông".