Bỏ ngang công việc nhiều người mơ ước tại một trong những công ty lớn nhất thế giới Microsoft, Thạc sĩ Nguyễn Song Hà (1987) chuyển sang làm việc tại code.org - một tổ chức chuyên về khoa học máy tính có trụ sở chính đặt tại Seattle (Mỹ). Anh Hà nhanh chóng nhận ra được lợi ích, cũng như tầm quan trọng của việc dạy lập trình cho trẻ em từ sớm sẽ tăng khả năng giúp trẻ tiến được xa hơn, không chỉ riêng trong lĩnh vực công nghệ mà trong tất cả các lĩnh vực mà trẻ muốn theo đuổi

Nguyễn Song Hà sớm nảy sinh niềm yêu thích với lập trình từ thời còn đang học lớp chuyên Toán của Trường THPT Chuyên Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh), khi đó anh đã tự mày mò làm chương trình chơi piano bằng ngôn ngữ lập trình Pascal. Việc lập trình giúp biến những ý tưởng thành hiện thực làm cho Hà cảm thấy thích thú.

Anh chia sẻ: “Hồi đó, Hà không thấy áp lực rằng mình đang phải học mà là như đang theo đuổi một hành trình khám phá những điều kì diệu mà máy tính có thể giúp mình”.

Cuối năm 2005, Nguyễn Song Hà đạt giải Nhì trong kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia môn Tin học và được đặc cách tuyển thẳng vào Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội).

“Dù cho 2 thành phố này chỉ cách nhau có 160 km và Hạ Long cũng không phải là vùng nông thôn nghèo khó, nhưng Hà đã cảm nhận thấy rõ ràng khoảng cách về điều kiện giáo dục và tư duy giữa hai nơi.

Đơn giản như ở TP Hà Nội, học sinh đã sớm tham gia vào các nhóm chuẩn bị đi du học từ những năm học cấp 2, cấp 3. Thế nhưng với Hà, mãi đến hết năm thứ 3 của đại học, chuyện đi du học hay làm việc ở nước ngoài là một điều gì đó cực kì xa vời” - Hà hồi tưởng lại.

Những câu chuyện về tấm gương thành công xung quanh đã truyền cảm hứng manh mẽ cho cậu sinh viên trẻ suy nghĩ tích cực hơn về việc khám phá những chân trời mới.

Hành trình đến với Microsoft

Trải qua rất nhiều nỗ lực trau dồi cả về ngoại ngữ và kiến thức chuyên môn, đến năm 2010, Nguyễn Song Hà thành công lấy được học bổng để đến với thành phố Turin của Italia, anh sẽ theo học chương trình thạc sĩ tại Đại học Politecnico di Torino. Nhờ sự chăm chỉ và tài năng thiên phú, Nguyễn Song Hà còn tiến xa hơn nữa. Anh lấy bằng Thạc sĩ Khoa học máy tính (2011-2013) tại Trường ĐH Pittsburgh, bang Pennsylvania, Hoa Kỳ.

Nguyễn Song Hà quyết định ứng tuyển vào tại Microsoft ở vị trí kỹ sư phần mềm sau khi hoàn thành chương trình học.

Cách thức tuyển dụng của một trong những công ty lớn nhất thế giới vô cùng chuyên nghiệp khiến chàng trai đến từ Việt Nam cảm thấy rất bất ngờ. Hà chia sẻ: “Hà đã bay quãng đường hơn 4.000km để đến một khách sạn ở gần trụ sở chính của Microsoft ở thành phố Redmond. Đúng 6 giờ sáng, một chiếc xe Limousine đến khách sạn và đón cả nhóm tới nơi phỏng vấn. Thời điểm đó, mọi người đều cảm thấy rất thích thú vì với họ (trong đó có cả Hà), đây là lần đầu tiên được ngồi trên một chiếc Limousine sang trọng”.

Để lọt vào được đội ngũ nhân viên tài năng Microsoft, mỗi ứng viên phải trải qua 5 vòng phỏng vấn liên tục.

“Với mức độ dồn dập như vậy, chỉ cần vượt qua được sự căng thẳng đã là một dấu hiệu tốt rồi. Kết quả phỏng vấn sẽ được thông báo luôn trong ngày hôm đó. Mọi thứ đều diễn ra rất nhanh chóng, chuyên nghiệp”.

Nguyễn Song Hà cho biết, điều lớn nhất mà anh nhận được khi quyết định làm việc tại Microsoft là cơ hội được làm việc với những đồng nghiệp có trình độ cao, hàng đầu thế giới.

“Ngày đầu tiên đến với công ty, nhân viên mới được tham gia những trải nghiệm để hiểu thêm về văn hoá và cách làm việc ở Microsoft. Chúng tôi được dẫn đi vòng quanh khuôn viên, gặp bất kỳ một người trong công ty và xin lời khuyên về chặng đường sắp tới. Mọi người ở đó đều rất gần gũi, thân thiện và rất nhiệt tình. Điều đó khiến Hà vô cùng ấn tượng”.

Tại Microsoft, Nguyễn Song Hà có quãng thời gian làm việc 5 năm tại vị trí kỹ sư phần mềm thuộc team Windows. Quãng thời gian không phải quá dài nhưng cũng đủ để khiến Hà từ một kỹ sư trẻ non nớt kinh nghiệm trở nên dạn dĩ hơn.

Trải niệm đáng nhớ nhất đối với Nguyễn Song Hà trong thời gian làm việc tại một trong những tập đoàn công nghệ hàng đầu là việc vượt qua một cuộc cắt giảm quy mô lớn, đợt cắt giảm đó lên tới 10% nhân sự của toàn bộ tập đoàn.

“Bộ phận Windows nơi Hà làm việc khi đó có khoảng 10.000 – 12.000 kỹ sư. Việc cắt giảm 10% nhân sự đồng nghĩa với hơn 1.000 người sẽ phải mất đi công việc hiện tại.

Microsoft sử dụng một thuật toán bí mật để lựa chọn ra nhân viên bị cắt giảm. Hãy tưởng tượng công ty giống như một cái cây cổ thụ nhiều tầng, họ sẽ tỉa bớt tất cả các tầng, từ người ít kinh nghiệm nhất dần lên đến người nhiều kinh nghiệm chứ không gói gọn cắt tỉa một tầng nhất định. Team của Hà có 8 người thì có tới 4 người bị cắt giảm”.

Công việc dù không gặp trở ngại, nhưng sau 5 năm, Nguyễn Song Hà nhận ra rằng vai trò của một kỹ sư phần mềm tại Microsoft chưa đủ để thỏa khát khao đóng góp cho cộng đồng của bản thân. Vì vậy đến cuối năm 2018, Hà quyết định tìm kiếm những cơ hội mới, gạt qua một bên lời mời với mức lương gấp đôi, gấn ba lần từ 4 công ty công nghệ hàng đầu khác để đầu quân cho Code.org.

Code.org là một tổ chức giáo dục chuyên về công nghệ với quy mô hiện tại hơn 1 triệu giáo viên và 40 triệu học sinh trải dài trên toàn thế giới. Mục tiêu quan trọng nhất của tổ chức này là phổ cập miễn phí khoa học máy tính và lập trình cho tất cả trẻ em không chỉ ở Mỹ mà là trên toàn thế giới. Hà kỳ vọng đây sẽ là nơi “thu hẹp sự chênh lệch về cơ hội giáo dục giữa những vùng miền có điều kiện kinh tế xã hội khác nhau". Mọi học sinh đều xứng đáng nhận được cơ hội tiếp cận với những sản phẩm giáo dục tốt nhất.

“Rời khỏi Microsoft, bỏ qua các lời mời hấp dẫn khác trong thời điểm đó không phải là một quyết định đơn giản. Hiện tại, sau gần 2 năm sát cánh cùng Code.org, Hà thấy mình đã lựa chọn đúng”.

“Hàng tuần, công ty sẽ dành ra một khoảng thời gian tầm 10 phút để mọi người cùng ngồi lại với nhau. Cùng nhau đọc lên những phản hồi từ giáo viên và học sinh về chương trình học. Nhờ đó, chúng tôi thấy rằng những nỗ lực của bản thân thực sự có ý nghĩa và tạo được ảnh hưởng hơn tới mọi người”.

Điều quan trọng để dạy lập trình cho trẻ em

Nguyễn Song Hà chia sẻ, để học sinh có thể học khoa học máy tính và lập trình như một môn học ở trường, bài toán quan trọng nhất là phải có đủ giáo viên tận tâm hướng dẫn. Chỉ trong vòng 5 năm, các chương trình đào tạo của Code.org đã giúp cho hơn 100.000 giáo viên phổ thông tại Mỹ có thể đứng lớp giảng dạy về khoa học máy tính.

“Đa phần các giáo viên trước đó đều chuyển sang từ những lĩnh vực khác như Toán, Nghệ thuật, Lịch sử, chưa có đầy đủ kiến thức về Khoa học máy tính. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực, chỉ qua một thời gian đào tạo ngắn, tất cả họ đều đã sẵn sàng đứng lớp. Chúng tôi rất cảm động khi nhận được những chia sẻ rất thật tâm rằng: 'Tôi đang chuẩn bị để chuyển qua công việc mới. Qua hơn hai chục năm gắn bó với ngành giáo dục, tôi tự nhận rằng bản thân đã cống hiến hết sức. Nhưng Code.org đã mang đến cho tôi một làn gió mới. Tôi nhận ra rằng tôi có thể công hiến thêm được nữa thể giúp ích cho tương lai của bọn trẻ, đó là khoa học máy tính'. Và cứ thế, họ tiếp tục tham gia vào sự nghiệp giáo dục” - Hà chia sẻ.

Sau những phản hồi tích cực đó, Nguyễn Song Hà càng có nhiều niềm tin hơn vào con đường mình lựa chọn. Vì thế, đầu năm 2020, khi được giới thiệu về tổ chức phi lợi nhuận STEAM for Vietnam với sứ mệnh là thúc đẩy các hoạt động liên quan tới giáo dục STEAM (Science - Khoa học; Technology - Công nghệ; Engineering - Kỹ thuật; Arts - Nghệ thuật; Mathematics - Toán học) ở Việt Nam, không chần chừ, Hà quyết định tham gia ngay lập tức.

“Việc học công nghệ tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế hơn so với thế giới. Các kiến thức và bài thi môn lập trình dành cho học sinh phổ thông đa phần vẫn nhiều mang hình thức như đánh đố. Nếu việc học và thi vẫn tiếp tục theo cách như vậy, Việt Nam thậm chí sẽ còn bị tụt lại xa hơn nữa so với các quốc gia phát triển khác”, Hà nói.

Vì thế, Hà cùng nhiều chuyên gia người Việt đang hoạt động trên khắp thế giới đã cùng nhau tạo ra một chương trình học mới với khẩu hiệu “Ai cũng có thể học khoa học máy tính”. Chương trình học mới sẽ được thiết kế gần gũi hơn, gợi nên sự thích thú tò mò để học sinh các cấp có thể tự do thể hiện tính cách qua mỗi sản phẩm của bản thân.

“Trong Trại hè lập trình miễn phí do STEAM for Vietnam tổ chức vừa qua, chúng tôi đã trao giải thưởng cho một cô bé 11 tuổi. Tuy bề ngoài cô bé rất hiền và hơi nhút nhát nhưng những gì mà cô bé thể hiện đã làm chúng tôi ngạc nhiên về khả năng sáng tạo của bản thân qua sản phẩm “Bay cao Việt Nam” với nhiều nhân vật và nhiều độ khó khác nhau.

Hay có một em bé rất thích đi du lịch, bé con đã tự lập trình ra một tựa game giống như trò chạy tiếp sức qua các thành phố ở Việt Nam. Bắt đầu trò chơi là một chú rùa mang lá cờ Việt Nam đi từ Hạ Long, vượt qua các chướng ngại vật để đưa lá cờ cho "bạn" bồ nông ở Sơn Đoòng, rồi tiếp tục chuyển lá cờ cho một chú cò ở Lào Cai. Cò tiếp tục vượt qua hết thử thách và cắm được lá cờ trên đỉnh núi cao nhất Việt Nam - Fansipan.

Mỗi đứa trẻ được tự do đưa những màu sắc cá nhân vào sản phẩm của bản thân. Đó là điều chúng tôi mong muốn nhất, lập trình là công cụ để các con thể hiện cá tính của bản thân, tạo ra được các sản phẩm có tác động tốt đẹp đến với cuộc sống và con người trong xã hội xung quanh mình”.

Mong muốn thế hệ trẻ có thể tiến xa hơn nữa

Mặc dù có những thành công bước đầu, Nguyễn Song Hà và những cộng sự của mình luôn suy nghĩ về việc làm thế nào để đưa sản phẩm này đến được với tất cả trẻ em ở mọi vùng miền trên khắp cả nước.

“Chúng tôi đã tính tới mọi khó khắn, mọi rào cản và cố gắng loại bỏ tất cả để tạo ra cơ hội cho bất kì học sinh nào cũng có điều kiện tiếp cận được với lập trình. Mọi khoá học đều hoàn toàn miễn phí là một nhân tố tối quan trọng. Bên cạnh đó, còn có rất nhiều chi tiết nhỏ nhặt hơn cũng được cả nhóm cân nhắc kỹ lưỡng để có thể giúp học sinh có được trải nghiệm tốt nhất. 

Ví dụ như trong giai đoạn đầu của dự án, cả nhóm tranh luận rất nhiều về việc nên dạy học bằng tiếng Việt hay tiếng Anh. Việc sử dụng tiếng Việt cũng đồng nghĩa với việc phải bỏ thêm rất nhiều công sức để Việt hoá chương trình học, code, tài liệu,... Tuy nhiên, lựa chọn cuối cùng vẫn là lựa chọn tiếng Việt. Lý do đơn giản là vì sử dụng tiếng Việt là cách thức dễ dàng nhất để học sinh mọi miền ở Việt Nam bước những bước vững chãi đầu tiên trên con đường đến với lập trình”.

Khóa học đầu tiên được tổ chức, phần lớn học sinh tham gia đều đến từ các thành phố lớn. Nguyễn Song Hà hi vọng các khoá học tiếp theo sẽ có sự góp mặt thêm thật nhiều học sinh ở các vùng nông thôn và vùng cao cùng tham gia. 

“Có nhiều bậc phụ huynh ở Hà Giang đã chia sẻ với chúng tôi rằng, nếu không nhờ có chương trình, thì có lẽ trẻ em ở đó sẽ chẳng bao giờ có được cơ hội tiếp cận với khoa học công nghệ nói chung và lập trình nói riêng. Vì thế, mục tiêu chính của chúng tôi là đưa được càng nhiều học sinh từ các vùng khó khăn tham gia vào khoá học càng tốt”.

Không được tạo ra với mục đích thu lợi nhuận, Nguyễn Song Hà và những cộng sự tâm huyết cùng chung chí hướng kỳ vọng sẽ góp phần công sức nhỏ nhoi tạo nên một thế hệ trẻ có khả năng phát triển xa hơn cho ngành công nghệ tại Việt Nam.

“Chúng tôi khao khát dạy trẻ em về tư duy máy tính. Đây chính là chiếc chìa khóa vạn năng giúp giải quyết mọi vấn đề trong cuộc sống một cách hiệu quả thông qua sự kết hợp giữa suy nghĩ logic của con người và năng lực tính toán của máy tính. Sự kết hợp này có thể được áp dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực mà các em sẽ theo đuổi sau này”, Nguyễn Song Hà nói.