PHẠM
Thị
Băng
Thanh

• .
• 1.1. Tiểu sử
• 1.2. Gia đình
• 1.3. Sự nghiệp
• 1.4. Đánh giá

Thái Thanh có tên khai sinh là Phạm Thị Băng Thanh. Bà sinh ngày 5 tháng 8 năm 1934 và không may qua đời vào ngày 17 tháng 3 năm 2020 (11:50 sáng theo giờ California và ngày 18 tháng 3 năm 2020 theo giờ Việt Nam). Thái Thanh được mệnh danh sở hữu "Tiếng hát vượt thời gian" – là một nữ danh ca nổi tiếng và được xem như một trong những ca sĩ có giọng hát tiêu biểu nhất của âm nhạc Việt Nam thời kì mới. Thái Thanh bắt đầu đi hát và thành công từ mới chỉ 14 tuổi trong khu vực kháng chiến. Bà nổi tiếng cùng ban hợp ca Thăng Long của gia đình. Phạm Thị Băng Thanh chính thức sử dụng nghệ danh Thái Thanh từ những năm của thập niên 1950. Thái Thanh thường được giới yêu âm nhạc coi là "Đệ Nhất danh ca" của dòng nhạc tiền chiến cũng như nhạc trữ tình miền Nam giai đoạn những năm 1954 – 1975, và tên tuổi của Thái Thanh cũng đặc biệt gắn liền với các bài hát của nhạc sĩ Phạm Duy.

Mặc dù chưa trải qua quá trình đào tạo tại một lớp học nhạc chuyên nghiệp nào, bà chỉ tự luyện giọng từ khi còn nhỏ theo các lối dân ca của vùng đồng bằng Bắc Bộ và học theo các quyển sách nhạc bằng tiếng Pháp, Thái Thanh đã tự tạo ra được một trường phái âm nhạc riêng, là sự hòa trộn giữa tính chất opera của Tây Phương với âm nhạc dân ca Việt Nam. Âm nhạc của Thái Thanh để lại ảnh hưởng sâu sắc tới nhiều nữ ca sĩ của thế hệ sau này như Ánh Tuyết, Mai Hương, Quỳnh Giao...

Sau năm 1975, Thái Thanh ở lại Việt Nam cho đến đầu năm 1985 thì chuyển sang định cư ở Mỹ. Tại đây, Thái Thanh tiếp tục nghiệp ca sĩ và thu âm cho đến khi công bố giải nghệ vào năm 2002.  Thái Thanh mất vào ngày 17/3/2020 ở căn hộ đang sinh sống tại Quận Cam, Nam California, Hoa Kỳ.

Tiểu sử

Phạm Thị Băng Thanh sinh ngày 5 tháng 8 năm 1934 tại quê nhà làng Bạch Mai, TP Hà Nội trong một gia đình có truyền thống là nghệ sĩ. Cha của Thái Thanh tên là Phạm Đình Phụng, có 2 vợ, vợ đầu sinh ra hai con là Phạm Đình Sỹ và Phạm Đình Viêm, vợ hai (là mẹ ruột của Thái Thanh) sinh ra ba người con là Phạm Thị Quang Thái (Thái Hằng), Phạm Đình Chương và con út là Phạm Thị Băng Thanh.

Năm 1946, Thái Thanh tản cư cùng gia đình di cư vào vùng Chợ Đại, tỉnh Thanh Hóa. Chính là khu vực kháng chiến nơi bà bắt đầu nghiệp hát lúc 14 tuổi. Cũng trong năm này chị của bà là Thái Hằng kết hôn với nhạc sĩ Phạm Duy. Đến năm 1951 thì cả gia đình nhạc sĩ Phạm Duy di cư về lại Hà Nội rồi chuyển hẳn vào Sài Gòn sống, Thái Thanh khi này cũng đi theo chị.

Đầu năm 1956, Thái Thanh lên xe hoa với với tài tử Lê Quỳnh tại TP Sài Gòn. Gia đình Thái Thanh sinh sống ở khu vực xung quanh chợ Thái Bình.

Năm 1965 bà ly dị Lê Quỳnh sau khi đã có chung với nhau ba con gái và hai con trai. Bà ở lại Việt Nam cho đến năm 1985 thì sang Hoa Kỳ định cư[11].

Ca sĩ Thái Thanh không may qua đời vào lúc 11h50 ngày 17/03/2020 tại Orange, Nam California của Hoa Kỳ. Hưởng Thọ 86 tuổi. Gia đình Thái Thanh đã quyết định không tổ chức tang lễ ồn ào để tránh việc tụ tập đông người do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

Gia đình

Gia đình Thái Thanh có truyền thống trong lĩnh vực âm nhạc, ngoài bản thân Thái Thanh ra, thì chị của bà là Phạm Thị Quang Thái cũng là một ca sĩ nổi tiếng với nghệ danh Thái Hằng. Phạm Đình Chương, anh ruột của Thái Thanh cũng là một nhạc sĩ có sức ảnh hưởng của nền tân nhạc Việt Nam và cũng đồng thời là một ca sĩ với nghệ danh Hoài Bắc. Người anh cùng cha khác mẹ với Thái Thanh là Phạm Đình Viêm còn được biết đến với nghệ danh Hoài Trung. Hoài Bắc, Hoài Trung, Thái Thanh, Thái Hằng đều là thành viên của ban hợp ca Thăng Long nổi tiếng lúc bấy giờ.

Nhạc sĩ Phạm Duy trở thành anh rể của Thái Thanh sau khi ông lấy Thái Hằng làm vợ, nên bà cũng trở thành dì của các ca sĩ Thái Thảo, Duy Quang, Thái Hiền sau này. Ngoài ra Thái Thanh còn là cô ruột của ca sĩ Mai Hương, con gái của nghệ sĩ Phạm Đình Sỹ với kịch sĩ Kiều Hạnh.

Thái Thanh kết hôn với tài tử Lê Quỳnh sinh ra 5 người con: người con cả tên là Lê Thị Ý Lan sinh năm 1958, Lê Xuân Việt sinh năm 1959, Lê Thị Quỳnh Dao (con được biết đến với nghệ danh Quỳnh Hương) sinh năm 1960, Lê Thị Thanh Loan sinh năm 1962 và cuối cùng là Lê Đại sinh năm 1964. Trong số các con của bà, Lê Thị Ý Lan sau này đã trở thành ca sĩ nổi tiếng với nghệ danh Ý Lan, còn Lê Thị Quỳnh Dao cũng gắn bó với nghiệp hát với nghệ danh Quỳnh Hương. Các cháu ngoại của Thái Thanh cũng có nhiều người tiếp tục theo con đường ca hát chuyên nghiệp như ca sĩ Thanh Hương, Quỳnh Trang, Mai Linh, Ý Thi.

Sự nghiệp

Thái Thanh bắt đầu đi trên con đường ca hát từ năm 14 tuổi với các nghệ danh như là Băng Thanh, Thái Thanh. Bà sở hữu một giọng ca cũng như lối hát rất đặc biệt, mang tính chất của opera nhưng lại chịu nhiều ảnh hưởng của âm nhạc Chầu văn, quan họ, chèo là những phong cách âm nhạc bà tự rèn luyện và học tập từ khi còn nhỏ tại quê hương miền Bắc. Do thời đó Việt Nam chưa xuất hiện các trường dạy về âm nhạc, Thái Thanh tự học nhạc lý bằng cách đặt mua các sách luyện thanh viết bằng tiếng Pháp từ Pháp. Giọng hát của Thái Thanh có âm vực rộng, nằm giữa khoảng nữ trung và nữ cao, bởi vậy thể loại nhạc mà bà có thể hát cũng rất đa dạng, phong phú.

Tròng thời kỳ đầu, Thái Thanh thường hát chung với chị là ca sĩ Thái Hằng ở các chiến khu kháng chiến Việt Minh và trở nên nổi tiếng với các bài tân nhạc thời kỳ đó, bà còn nổi tiếng với các bài dân ca mới của nhạc sĩ Phạm Duy. Tuy rằng ở vùng kháng chiến, nhưng giọng ca đầy hấp dẫn của Thái Thanh và Thái Hằng vẫn được phát sóng ở các khu đô thị lớn như đối với trường hợp bài Quê em miền trung du của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn, trên đài Pháp Á, và được mọi người yêu thích. Đến đầu năm 1951, khi gia đình chuyển về miền Nam sinh sống, bà chính thức sử dụng nghệ danh là Thái Thanh cho giống với người chị là ca sĩ Thái Hằng.

Năm 1951, Thái Thanh theo gia đình của nhạc sĩ Phạm Duy vào TP Sài Gòn lập nghiệp trong gánh hát Thăng Long. Lúc ấy Thái Thanh mới chỉ được 16 tuổi, nhạc sĩ Phạm Duy trực tiếp huấn luyện, chỉ bảo bà tận tình về nhạc lý và kỹ thuật, đồng thời Thái Thanh cũng tự luyện tập và tích cực trau dồi kỹ năng xướng âm của bản thân. Tại đây, Thái Thanh tiếp tục đi diễn với các chủ đề âm nhạc về quê hương và tình cảm lứa đôi. Giọng hát của Thái Thanh tỏ ra rất phù hợp với các loại nhạc phong phú, đa dạng của nhạc sĩ Phạm Duy, từ những bài hát về chủ đề kháng chiến, nhạc tình, nhạc xã hội, nhạc quê hương, cho đến các bản trường ca đều in lại dấu ấn to lớn của bà. Bên cạnh đó, Thái Thanh cũng là một ca sĩ thành công với rất nhiều ca khúc tiền chiến thời xưa, hay các bài nhạc tình đương thời của thế hệ nhạc sĩ trẻ hơn.

Thái Thanh thật sự nổi tiếng trong khoảng những năm của thập niên 1950, đạt được rất nhiều sự chú ý và yêu thích từ giới trí thức cho đến giới bình dân. Thái Thanh được công nhận là một diva tầm cỡ nhất của Việt Nam thời bấy giờ. Tiếng hát của Thái Thanh chiếm sóng trên khắp các chương trình ca nhạc, truyền thanh và truyền hình của đất nước Việt Nam Cộng Hòa. Trong những năm đầu thập niên 1970, Thái Thanh kết hợp cùng với ban hợp ca Thăng Long của gia đình, thường xuyên biểu diễn tại vũ trường ăn khách bậc nhất Sài Gòn - Đêm màu hồng.

Sau biến cố ngày 30/4/1975, Thái Thanh tiếp tục sinh sống tại Việt Nam. Ban đầu Thái Thanh được chính quyền cộng sản mời trình diễn các ca khúc về chủ đề cách mạng, nhưng Thái Thanh không đồng ý. Do không có thái độ hợp tác với chính quyền, Thái Thanh bị cấm biểu diễn suốt 10 năm, cho đến tận khi rời khỏi Việt Nam.

Đến năm 1985, Thái Thanh sang định cư cùng với gia đình tại Hoa Kỳ. Bà tiếp tục đi biểu diễn, thu âm và tham gia những đêm nhạc hội quy mô lớn. Thái Thanh là khách mời danh dự của nhiều đêm nhạc hội lớn được tổ chức bởi Paris By Night. Ca sĩ Thái Thanh cũng được mời thu thanh trên nhiều đĩa CD của trung tâm Diễm Xưa. Tại quận Cam, Califonia, Thái Thanh cùng với nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi đã từng xây dựng nên một lớp dạy hát và đào tạo ra một số ca sĩ trẻ.

Giữa năm 2000 Thái Thanh không may bị tai biến mạch máu não phải vào điều trị tại bệnh viện. Sau đó tuy tình trạng sức khỏe có hồi phục nhưng đến năm 2002, Thái Thanh chính thức tuyên bố giải nghệ sau một đêm diễn cuối cùng với các con cháu. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian sau đó, thỉnh thoảng Thái Thanh vẫn đóng góp giọng hát đặc biệt của mình vào một số đêm diễn với vai trò đặc biệt.

Năm 2005, một đêm nhạc thính phòng quy mô lớn mang tên "Vinh danh Thái Thanh, tiếng hát vượt thời gian" đã được tổ chức tại Montreal, Canada, với sự tham gia của nghệ sĩ Thái Thanh kết hợp cùng nhiều ca sĩ nổi tiếng của thế hệ sau này như Tuấn Trần Thu Hà, Ngọc, Ý Lan,... Trong đêm nhạc hội này, màn trình diễn của Thái Thanh được đánh giá là xuất sắc, dù trước đó đã rộ lên nhiều nghi ngờ về vấn đề tuổi tác, cũng như tình trạng sức khỏe hiện tại của bà. Đến năm 2006, Thái Thanh trở lại là nhân vật chính trong gala nhạc "Thái Thanh và ba thế hệ".

Đầu năm 2007, Thái Thanh trở thành Ban Giám khảo cho chương trình Talent Show 2007 Giải Chung Kết do trung tâm Thúy Nga tổ chức. Bên cạnh các giám khảo khác là: ca nhạc sĩ Đức Huy, nhạc sĩ Nhật Ngân, Shanda Sawyer và giám đốc sản xuất Huỳnh Thi.

Đánh giá

Giọng ca của Thái Thanh được giới chuyên môn đánh giá rất cao, và cũng là đề tài ca ngợi của giới nghệ sĩ tại khu vực miền Nam trước năm 1975 và tại hải ngoại sau năm 1975. Nhạc sĩ Phạm Duy, người song hành với ca sĩ Thái Thanh trong phần lớn các ca khúc của bản thân, từng cho rằng sẽ không có ai thay thế được giọng ca của Thái Thanh trong sự diễn tả những sáng tác của ông.

Nhiều nhà phê bình và giới văn nghệ sĩ cũng có nhiều bài viết nhận định về danh ca Thái Thanh, những bài viết này thường mang tính ngơi ca tài năng của bà, như là Nụ tầm thanh của Hoàng Hải Thủy, Thái Thanh - tiếng mẹ sinh từ lúc nằm nôi, Thái Thanh - tiếng hát trên trời của Thụy Khuê của Đỗ Việt Anh... Giọng hát đặc biệt của Thái Thanh được nhà văn Mai Thảo dành tặng cho một biệt danh mà mãi sau này vẫn thường được người đời nhắc đến, một cách kính trọng, bên nghệ danh nổi tiếng của bà: Tiếng hát vượt thời gian.