Một năm 2020 của âm nhạc Việt Nam: Rap lên ngôi, dịch bệnh đổ bộ và những chiều hướng cực đoan của cộng đồng netizen Việt
Nhạc Rap lên ngôi, Ballad vẫn chưa giảm nhiệt
Bắt đầu từ năm 2019, khán giả Việt đã sớm nhận ra sự trỗi dậy mạnh mẽ của nhạc Rap và âm nhạc Indie qua hiện tượng Đen Vâu một thời, nhưng phải đến năm nay 2020 mới là thời kì đỉnh cao của thể loại âm nhạc đường phố này. Hai chương trình truyền hình về nhạc Rap là King of Rap (VTV) và Rap Việt (Đài Truyền hình TP Hồ Chí Minh) lên sóng cùng lúc vào tháng 8/2020 đã tác động mạnh mẽ đến thị trường âm nhạc, tạo ra nhiều những thay đổi quan trọng.
Nhạc Rap lên ngôi và giữ vị trí độc tôn trong thị trường nhạc Việt 2020 là điều không thể chối cãi. Đúng như kỳ vọng của ban tổ chức, sau khi hai chương trình kết thúc, thể loại Rap lần đầu tiên tiếp cận với đại chúng người dân trong lịch sử hơn 20 năm du nhập vào Việt Nam. Khán giả dần có cái nhìn tích cực hơn về Rap, các định kiến cổ hủ như: Rap chỉ có nội dung dung tục, thóa mạ lẫn nhau; Rap chỉ là một phần phụ họa nhỏ trong một bài hát;... dần không còn nữa.
Kể từ sau tháng 8/2020, khán giả ở khắp mọi nơi đều nghe Rap. Từ underground, ngày nay giới rapper có mặt ở hầu hết khắp các phương tiện truyền thông đại chúng. Nghệ sĩ Rap có nhiều show diễn hơn, cát-sê được tăng cao và được các nhãn hàng lớn săn đón. Hàng loạt sản phẩm của các nghệ sĩ mainstream không thể thiếu rap.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, trào lưu Rap cũng tạo ra nhiều vấn đề bất cập, trước hết là sự chia rẽ bên trong cộng đồng Rap fan. Hai chương trình lớn là King of Rap và Rap Việt được ra đời với mục đích là phổ biến bộ môn Rap rộng rãi hơn đến đại chúng thì chính cộng đồng Rap fan lại hình thành nên sự phân biệt, kỳ thị, họ không coi trọng người yêu Rap bắt nguồn từ 2 cuộc thi này và gọi họ là "Rap fan tháng 8".
Trước hiệu ứng mãnh liệt của nhạc Rap, Ballad và Pop/Ballad vẫn giữ nguyên vị trí như cũ và không suy giảm. Hầu hết, các bài hit trong năm 2020 đều thuộc thể loại nhạc này, có thể kể đến như Ai mang cô đơn đi, Em không sai chúng ta sai, Hoa nở không màu, Gặp nhưng không ở lại… Trong nhiều năm qua, gu âm nhạc của khán giả Việt Nam vẫn trung thành với thể loại nhạc Ballad, lâu dần tạo thành thói quen nghe khó bỏ khiến các dòng nhạc khác khó phát triển.
Dù vậy, những nghệ sĩ thuộc các dòng nhạc Jazz, dân ca, cổ điển, cổ điển giao thoa,… vẫn luôn không ngừng nỗ lực để phát triển dòng nhạc của mình để thu hút thêm khán giả. Chẳng hạn như nghệ sĩ Hồ Trung Dũng pha Pop, Swing vào nhạc Jazz cho dễ nghe hơn; Hà Myo thì đưa Rap và EDM vào nhạc xẩm tạo nên một chất nhạc mới rất bắt tay; Hà Lê “đương đại hóa” thể loại nhạc Trịnh, Boléro…
Đại dịch Covid-19 và những xu hướng nghệ thuật mới được hình thành
Thị trường âm nhạc Việt Nam 2020 thay đổi mạnh mẽ vì chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Thứ nhất, xu hướng nghe và xem trực tuyến phát triển mạnh mẽ. Sự ảnh hưởng của đại dịch làm cho khán giả tập trung nhiều cào nhu cầu giải trí trên các nền tảng miễn phí lẫn trả phí và bước đầu tạo thành thói quen. Theo Vietnam Network, thống kê tính đến tháng 1/2020, có hơn 68 triệu người dùng Internet trên khắp Việt Nam và trong số đó có khoảng 70% thường xuyên sử dụng các nền tảng dịch vụ giải trí như xem phim, nghe nhạc, xem video…
Năm 2020, nghệ sĩ tiếp tục khai thác vào những hình thức series nhạc trực tuyến nổi bật là The Ai Phuong show (Ái Phương), See, Sing, Share (Hà Anh Tuấn), Một cuốn tự tình (Giang Hồng Ngọc), Music diary (nhạc sĩ Nguyễn Minh Cường), Daily blog (Hồ Trung Dũng),...
Nhiều chương trình ca nhạc trực tuyến thu hút được sự quan tâm rất lớn của khán giả mạng. 4 đêm nhạc trực tuyến "Love Songs 4" của ca sĩ Hồ Ngọc Hà thu hút khoảng 20 – 30 nghìn người xem trực tiếp trên mỗi show. Những đêm nhạc "Noo’s chill night" cũng đem lại những hiệu ứng nhất định. Nhà hát online Music Home hay chuỗi chương trình Phòng trà trực tuyến được chuyên nghiệp hóa, trở thành những lựa chọn tinh thần mới mẻ của khán giả.
Dịch bệnh Covid-19 cũng tạo nên nhiều cảm hứng cho các nghệ sĩ sáng tác những bài hát cổ động, trong đó phải kể đến nhiều sản phẩm được đánh giá rất cao về giai điệu cũng như chất nhạc và thông điệp như bài hát Tomorrow (Vũ Cát Tường), Việt Nam tử tế (nhóm nghệ sĩ) và Forever Beautiful (Hà Lê)... Những ca khúc khác như Cô Na đi xa (Osad), Bài ca cách ly (Tùng Maru, Hoàng Yến Chibi, Huỳnh Hiền Năng)... lọt vào top BXH không khác gì so với những sản phẩm âm nhạc chính thống khác.
Đặc biệt, ca khúc "Ghen Cô Vy", do chính tác giả bài hát gốc "Ghen" là nghệ sĩ Khắc Hưng viết lại lời, thậm chí đã vươn đến tầm thế giới. Bài hát được nhiều ca sĩ nước ngoài cover lại hoặc được các kênh truyền hình lớn của Hoa Kỳ và châu Âu đưa tin.
Jack và AMEE - đại diện cho thế hệ nghệ sĩ trẻ tương lai
Lịch sử showbiz Việt đã chứng kiến biết bao cuộc chuyển giao thế hệ. Jack và AMEE hiện nay được đánh giá là cặp nghệ sĩ tiêu biểu nhất cho thế hệ Z giai đoạn này.
Jack (Trịnh Trần Phương Tuấn) đã có một năm cực kì thành công, và trở thành sao nam trẻ đắt giá nhất thời điểm hiện tại. Cả hai sản phẩm âm nhạc Hoa hải đường và Là một thằng con trai tuy vấp phải nhiều tranh luận trái chiều nhưng đều lọt vào top những sản phẩm âm nhạc có thành tích kỹ thuật số cao nhất năm 2020. Sức ảnh hưởng của cái tên Jack tới khán giả thế hệ Z hiện nay thậm chí còn được đánh giá là đã vượt qua người đàn anh Sơn Tùng M-TP.
AMEE (Trần Huyền My)là một cô gái sinh năm 2000 và là biểu tượng Teenpop thế hệ mới. Phẩm chất thiếu nữ bên trong con người của AMEE nhất quán từ ngoại hình, âm nhạc, tính cách… của cô ca sĩ trẻ đồng thời vừa vặn hoàn hảo cho dòng nhạc Teenpop. Chỉ sau hơn một năm ra mắt, AMEE vinh dự sưu tầm cho mình chiếc cúp Nghệ sĩ mới của năm từ ban tổ chức giải thưởng Cống hiến năm 2020; AMEE còn kết hợp Bộ Y Tế phát hành MV Sao anh chưa về nhà để kêu gọi cộng đồng hạn chế việc ra đường khi không thực sự cần thiết khi dịch bệnh diễn ra và album đầu tay Dreamee của cô được đánh giá rất cao. AMEE vừa giành thêm giải thưởng Nghệ sĩ mới xuất sắc tại Việt Nam tại Mnet Asian Music Awards 2020 của Hàn Quốc.
Cuộc chạy đua MV tiền tỷ và giá trị trường tồn của album
Năm 2020, xu hướng MV nổi bật nhất là MV drama về chủ đề ngoại tình, người thứ 3, có thể kể đến những MV nổi trội như: Sao anh không ăn (Thủy Tiên); Anh ta bỏ em rồi (Hương Giang); Không thể cùng nhau suốt kiếp (Hòa Minzy); Chưa hề dừng lại (Elly Trần); Gặp nhưng không ở lại (Hiền Hồ)…
Nếu như nhiều năm trở về trước, “MV tiền tỷ” vẫn chỉ là khái niệm xa vời thì trong năm nay, rất khó tìm ra MV nổi bật nào có mức đầu tư thấp hơn 1 tỷ đồng. Đặc biệt nhất, MV mới nhất của Hiền Hồ được đầu tư khủng lên đến 4 tỷ đồng.
Giữa năm 2020, từ thành công sau 2 studio MV “cây nhà lá vườn” của Bích Phương và MV của Hoài Lâm…, có nhiều ý kiến cho rằng MV kinh phí đầu tư thấp sẽ trở thành xu hướng. Thực tế đã cho thấy điều ngược lại, MV tiền tỷ không đảm bảo dẫn đến thành công nhưng MV giá rẻ đa phần đều trở thành “bom xịt”. Chính vì thế, cuộc đua MV tiền tỷ của sao Việt chưa có dầu hiệu dừng lại.
Giữa một năm đầy rẫy những MV đầy đủ mọi sắc thái, chân dung nghệ thuật theo đuổi của từng nghệ sĩ được khắc họa rõ nét: Khánh Linh với Khanh Linh's Journey; Tùng Dương với Human; Nguyên Hà với Hôm qua, hôm nay và sau này; Hồ Ngọc Hà với Love Songs 4; AMEE với Dreamee; Phùng Khánh Linh với yesteryear;…
Năm nay đánh dấu cho sự xuất hiện của thể loại nhạc cổ phong (không khí cổ xưa) của Việt Nam dù dòng nhạc này đã khá phổ biến từ lâu ở châu Á. Nguyễn Hồng Nhung là ca sĩ tiên phong trong thể loại nhạc này với album Ngô đồng.
"Thế giới phẳng" là thuận lợi hay khó khăn cho nghệ sĩ mới
Sự phát triển của công nghệ nói chung và sự bùng nổ truyền thông xã hội nói riêng làm cho thị trường âm nhạc trở nên ngày càng phẳng. Thay vì áp dụng các công thức lạc hậu như thi truyền hình thực tế, bầu sô lăng-xê, báo chí lăng-xê,… cơ hội phát triển hiện nay được chia đều cho bất cứ ai có đủ thực tài, sản phẩm đủ sức hút cùng một chút yếu tố may mắn. Ví dụ như “Hiện tượng nhạc Trịnh” Hoàng Trang từ một cô gái vô danh bỗng chốc nổi tiếng chỉ sau một đêm từ clip cover bài hát Ta thấy gì đêm nay của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn; cô trở thành ca sĩ đứng chung cùng các nghệ sĩ nổi tiếng trên các sân khấu lớn.
Bên cạnh những thuận lợi đó, thách thức với giới nghệ sĩ cũng trở nên nặng nề không kém. Năm 2020, hơn 100 MV được ra mắt nhưng số lượng sản phẩm hot chỉ đếm chưa đầy các đầu ngón tay. Một thị trường âm nhạc trở nên quá đông và gay gắt, cơ hội chia thành 2 thái cực: kẻ mạnh ăn hết, người yếu không kiếm được một góc nhỏ.
Không chỉ đối với những nhân tố mới, những nghệ sĩ có tên tuổi cũng bị đe dọa rất nhiều. Dễ thấy nhất là Lê Bảo Bình hay HuyR không phải là những ngôi sao, chưa từng một lần đứng trên những sân khấu lớn nhưng đều có MV đạt được 100 triệu lượt xem chỉ trong vài tháng. Nhiều ca sĩ nghiệp dư dễ dàng thu được vài triệu cho đến vài chục triệu lượt xem bằng các sản phẩm kinh phí thấp. Trong khi đó, nhiều nghệ sĩ có sẵn tên tuổi trên thị trường khi phát hành MV, quảng bá rầm rộ nhưng rồi chìm nghỉm một cách nhanh chóng.
Nhạc sĩ Phương Uyên hay ca sĩ Phương Thanh phải chịu thừa nhận rằng không thể nắm bắt khán giả ngày nay thích gì. Noo Phước Thịnh cũng chấp nhận đầy chua chát: “Khi sự hên xui ảnh hưởng quá nhiều đến thành công của sản phẩm thì ca sĩ cũng trở nên rụt rè hơn nhiều cho những dự án mới”.
Trào lưu cover biến mất
Nếu như những năm trước đây, trào lưu cover các bản nhạc hit thập niên 2000, nhạc Hoa lời Việt là xu thế nổi bật nhất thì đến năm 2020, sản phẩm âm nhạc cover mất tích hẳn.
Hương Ly, Hoa Vinh và Jang Mi từng là hiện tượng cover trong nhiều năm qua nhưng những sản phẩm âm nhạc gần đây của họ phải chật vật để kiếm được triệu lượt xem. See, Sing, Share mùa 1 của nghệ sĩ Hà Anh Tuấn đã từng rất hot, và là series khơi mào nên trào lưu cover thì nay mùa 4 bị giảm nhiệt mạnh ngay cả khi ban tổ chức đa có nhiều điều chỉnh mới mẻ.
Cover bị đánh giá là con dao hai lưỡi. Trong thời đại công nghệ và truyền thông xã hội phát triển mạnh mẽ như hiện nay, cover là một hướng đi thông minh, dễ kiếm tiền cũng như thỏa mãn được đam mê ca hát của bản thân. Tuy nhiên, đặc tính của thể loại này là giết chết đi sự sáng tạo - điều quan trọng nhất làm nên một nghệ sĩ tên tuổi. Vì thế, hát cover trở thành con đường mông lung, vô định mà người nghệ sĩ đi trên đó, thậm chí có được công nhận là "Thánh cover" cũng chưa chắc đã tìm thấy đích đến của nghệ thuật chân chính.
Nhiều người trong nghề nhận ra được điều quan trọng này đã chuyển hướng để nhằm tìm lối đi riêng. Tăng Phúc và Jang Mi nỗ lực ra mắt các sản phẩm mới, cố gắng giảm thiểu đi các sản phẩm cover. "Thánh nữ Bolero" Jang Mi cho hay, mỗi năm cô chỉ cover 1 - 2 bài hát. Hương Ly, sau quãng thời gian dài dành cho cover nhạc, đã cho ra mắt sản phẩm mang dấu ấn cá nhân như Thế thái, Đông vân, Hạnh phúc bỏ rơi em... Orange sau vụ lùm xùm với nghệ sĩ Châu Đăng Khoa đã sa đà vào thể loại hát cover, làm lãng phí giọng ca trời phú, kết quả là sản phẩm mới có lượt xem rất thấp.
